Η έκφραση των μαθητών και μαθητριών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

   Η έκφραση ιδεών προϋποθέτει την καλή γνώση και χρήση της γλώσσας σε όλα τα επίπεδα: γραμματικά, συντακτικά, λεξιλογικά, σημασιολογικά. Η γλώσσα, όμως, ως πανανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη σκέψη. Δεν νοείται γλώσσα χωρίς σκέψη και σκέψη χωρίς γλώσσα. Άρα, προκειμένου να βελτιωθεί η γλώσσα, είναι αναγκαίο να βελτιωθεί πρώτα η σκέψη ή, καλύτερα, ο τρόπος σκέψης.
     Φυσικά και πρέπει οι μαθητές να εξασκούνται στη γλώσσα με ασκήσεις που περιλαμβάνουν όλα τα γραμματικο-συντακτικά φαινόμενα. Όμως, οφείλουμε να τους διδάξουμε και το γιατί. Γιατί τους είναι χρήσιμη η γλώσσα; Αυτό δεν το έχουν συνειδητοποιήσει. Από εκεί ξεκινάει και το πρόβλημα. Απαξιώνουν το μάθημα της γλώσσας, όπως και τα περισσότερα μαθήματα. Μήπως πρέπει να τους πείσουμε ότι το μάθημα αξίζει; Μήπως πρέπει να κάνουμε το μάθημά μας πιο ελκυστικό στα παιδιά; Οπωσδήποτε ναι. Γιατί έτσι θα καταλάβουν ότι η γνώση είναι σημαντική. Επιμένω σε αυτήν την πεποίθηση, γιατί πολλά παιδιά δείχνουν απίστευτη αντίσταση και άρνηση στη μάθηση. Δεν θα εξετάσω εδώ τα αίτια αυτής της στάσης των μαθητών. Ίσως σε άλλη δημοσίευση.
      Όσον αφορά στη βελτίωση της έκφρασης, αυτή μπορεί να επιτευχθεί αρχικά σε προφορικό επίπεδο. Ο διάλογος, λοιπόν, μέσα στην τάξη είναι ευεργετικός για τα παιδιά σε πολλούς τομείς. Διάλογος, όμως, ουσιαστικός. Όχι φλυαρία. Πρώτα-πρώτα, ο διάλογος δίνει τη δυνατότητα στο κάθε παιδί να εκφράσει την άποψή του. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να έχει προετοιμάσει και οργανώσει τη σκέψη του. Επίσης, προκειμένου να πείσει για την ορθότητα της άποψής του, χρειάζεται να διατυπώσει λογικά επιχειρήματα. Μια καλή επιχειρηματολογία απαιτεί πρώτον καλή χρήση της γλώσσας, δεύτερον κριτική σκέψη και τρίτον γνώση του θέματος.
         Όλα αυτά μπορεί να τα πετύχει ένας μαθητής, όταν τα διδάσκεται, ενώ παράλληλα τα χρησιμοποιεί. Δηλαδή χρησιμοποιώντας τη γλώσσα σταδιακά βελτιώνει την έκφρασή του. Σκεπτόμενος τρόπους τεκμηρίωσης της άποψής του εξελίσσει την ίδια του τη σκέψη. Και εμβαθύνοντας στο θέμα του διαλόγου και ακούγοντας τις άλλες απόψεις εμπλουτίζει τις γνώσεις που ήδη είχε.
      Μέσα από την «τριβή» και την εμπειρία τελικά έχει οικοδομήσει τις γνώσεις που απέκτησε. Είναι, βέβαια, μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο αλλά και προσωπική προσπάθεια από μέρους των μαθητών. Άλλωστε, η μάθηση είναι προσωπική υπόθεση. Το τι θα μάθει ο καθένας εξαρτάται από τον ίδιο.