2ο ΦΥΛΛΑΔΙΟ

2^ο ΦΥΛΛΑΔΙΟ

Α. ΑΝΑΓΝΩΣΗ – ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Κείμενο: «Η σύγχρονη γλωσσική κρίση»

Σήμερα η ελληνική γλώσσα κατακλύζεται από την εισβολή ξένων λέξεων και εκφραστικών τρόπων σκέψης. Τα προϊόντα, οι επιγραφές, η ορολογία ολόκληρων κλάδων επιχειρήσεων και ο κινηματογράφος πιστοποιούν τη γλωσσική μας εξάρτηση από ξένα κέντρα ανεπτυγμένων βιομηχανικά χωρών. Το πρόβλημα αυτό με τις τεράστιες προεκτάσεις του στη γενικότερη αλλοτρίωση του Έλληνα έχει παραμεληθεί -άσχετα με τις προθέσεις- από όλες τις τελευταίες γλωσσικές μεταρρυθμίσεις.

Μια άλλη αιτία της κρίσης ανιχνεύεται στο πραγματικό γεγονός της αποδυνάμωσης της γλώσσας και του γλωσσικού θησαυρού από την εισβολή της εικόνας στη σύγχρονη ζωή. Η εικόνα μέσα στο σπίτι καθημερινά καταδικάζει σε σιωπή, σε αλαλία. «Μη μιλάτε, μη σκέφτεστε, μόνο βλέπετε». Τηλεόραση, κινηματογράφος, διαφημίσεις, όλα εικόνα, που φθάνει μάλιστα τώρα και μέσω δορυφόρων. Καλλιεργούν σύμβολα βουβά, μεταβιβάζουν μηνύματα χωρίς καμιά δυνατότητα απάντησης, αντιλόγου ή διαλόγου. Ο άνθρωπος μεταβάλλεται σε παθητικό δέκτη αυτών των μηνυμάτων, σε θεατή των όσων συμβαίνουν γύρω του, σε άλαλο ζώο.

Πέρα απ΄αυτά η χρησιμοθηρική αντίληψη της παιδείας και ο πολιτικός λαϊκισμός έχουν αποπροσανατολίσει το λαό. Πολλοί δυστυχώς πιστεύουν, με μια καθόλου ακίνδυνη αφέλεια, ότι η γλωσσική απλούστευση και απλοποίηση -μονοτονικό, φωνητική γραφή- θα συντελέσει ώστε τα αγαθά της μόρφωσης να γίνουν ευκολότερα κτήμα του λαού. Και να σκεφτεί κανείς ότι οι λαοί, όπως οι Γερμανοί και οι Άγγλοι, δεν επέτρεψαν καμιά τέτοια απλουστευτική διαδικασία εδώ και διακόσια χρόνια. Κατατάσσονται μήπως αυτοί οι λαοί στους πνευματικά καθυστερημένους;

Η ελληνική γλώσσα περνά κρίση που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Η εισδοχή αρχικά πολλών ξενισμών στη γλώσσα μας συνιστά ένα φοβερό παράγοντα αποδυνάμωσης και αλλοίωσής της. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει ν΄αποκλειστεί εντελώς κάθε ξενισμός. Ξένες, όμως, λέξεις που είχαν εισχωρήσει τον περασμένο αιώνα στη γλώσσα μας αντικαταστάθηκαν και πολύ επιτυχημένα μάλιστα από ελληνικές που έγιναν κτήμα του κοινού λεξιλογίου, κτήμα του λαού. Έτσι το Παρλαμέντο έγινε Βουλή, η πόστα ταχυδρομείο, το δοβλέτι κράτος. Από τη λόγια εξάλλου παράδοση και τον ανεξάντλητο θησαυρό της αρχαίας, αντλήθηκαν λέξεις, για να εκφραστούν νέες τεχνολογικές εφευρέσεις. Οι λέξεις αυτές είναι πάρα πολλές, αρκεί να σκεφτεί κανείς το υποβρύχιο, το ποδήλατο, το αυτοκίνητο, τη δημοσιογραφία, τους εφημεριδοπώλες, την τηλεόραση και άλλες του καθημερινού πλέον λεξιλογίου. Αυτή η ισχυρή σύνδεση της νεοελληνικής με τη λόγια και την αρχαία παράδοση καθιστά αποτελεσματική την άμυνά της κατά των ξενικών όρων.

Από τον Τύπο

Ερωτήσεις κατανόησης κειμένου

1. Για τις προτάσεις που ακολουθούν να επιλέξεις το Σ [Σωστό] ή το Λ [Λάθος], ανάλογα με το περιεχόμενο του κειμένου.

α. Η ελληνική γλώσσα επηρεάζεται από τις ξένες λέξεις, τα προϊόντα και τον κινηματογράφο.

Σ                      Λ

β. Η εισβολή της εικόνας στη ζωή συμβάλλει στην καλλιέργεια του νου και της σκέψης του ανθρώπου, ενισχύοντας το διάλογο.

Σ                      Λ

γ. Η γλωσσική απλούστευση και απλοποίηση συντελεί στη διευκόλυνση της μάθησης.

Σ                      Λ        

δ. Πολλές ξένες λέξεις έχουν ενσωματωθεί επιτυχημένα στο ελληνικό λεξιλόγιο.

Σ                      Λ

ε. Η σύνδεση της νέας ελληνικής γλώσσας με την αρχαία παράδοση είναι η καλύτερη άμυνα της γλώσσας μας κατά των ξενισμών.

Σ                      Λ

2. Με ποιον τρόπο, σύμφωνα με το κείμενο, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συντελούν στην αποδυνάμωση της ελληνικής γλώσσας; Για την απάντησή σου να χρησιμοποιήσεις στοιχεία από το κείμενο.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Τοποθέτησε τους πλαγιότιτλους στις αντίστοιχες παραγράφους του κειμένου:

·        Η απλοποίηση της γλώσσας δε διευκολύνει την παιδεία. […………………………..]

·        Η αντιμετώπιση των ξενισμών με τη σύνδεση της αρχαίας με τη νέα ελληνική γλώσσα. […………………………..]

·        Η παθητικοποίηση του ανθρώπου εξαιτίας της εικόνας στη σύγχρονη ζωή. […………………………..]

·        Η εισβολή ξένων λέξεων και τρόπων σκέψης στην ελληνική γλώσσα. […………………………..]

4. Σε μια παράγραφο 8-10 γραμμών να αναφερθείς στο πώς το σχολείο μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της γλωσσικής κρίσης.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ, ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Στις παρακάτω περιόδους να εντοπίσεις τις δευτερεύουσες προτάσεις και να τις χαρακτηρίσεις.

Οδηγία: Να κυκλώσεις το σύνδεσμο με τον οποίο εισάγεται η πρόταση, να υπογραμμίσεις το ρήμα από το οποίο εξαρτάται και να δηλώσεις πώς λειτουργεί συντακτικά η πρόταση, δηλαδή αν είναι υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση.

α. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η εικόνα καταδικάζει την οικογένεια σε αλαλία.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………

β. Ο συγγραφέας δεν επιθυμεί να απλοποιηθεί η γλώσσα μέσω της φωνητικής γραφής.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2α. Να χαρακτηρίσεις τις υπογραμμισμένες δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις ως ονοματικές ή επιρρηματικές και να αιτιολογήσεις το χαρακτηρισμό σου.

Οδηγία: Πρόσεξε με ποια λέξη (αναφορική αντωνυμία ή αναφορικό επίρρημα) εισάγεται κάθε φορά η αναφορική πρόταση και κύκλωσέ τη.

α. Ο πολιτικός λαϊκισμός, που κυριαρχεί στις μέρες μας, έχει αποπροσανατολίσει το λαό.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

β. Όπου ταξίδεψε στην Ευρώπη διαπίστωσε ότι οι λαοί σέβονται τη γλωσσική τους παράδοση.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

γ. Ο άνθρωπος, όπως ισχυρίζεται ο συγγραφέας, μεταβάλλεται σε παθητικό δέκτη των μηνυμάτων της τηλεόρασης.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

δ. Οι ελληνικές λέξεις, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για να εκφραστούν νέες τεχνολογικές εφευρέσεις, είναι πάρα πολλές.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ε. Το Κράτος οφείλει να προστατεύσει ό,τι είναι σημαντικό μέσω της Παιδείας.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2β. Ποια διαφορά παρατηρείς στις τονισμένες λέξεις;

Σε ποια από τις δύο περιπτώσεις μπορεί να αντικατασταθεί από τη λέξη «πως»;

Σε ποια περίπτωση μπορεί να αντικατασταθεί από τη φράση «εκείνο που»;

α. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι η εικόνα καταδικάζει την οικογένεια σε αλαλία.

β. Το Κράτος οφείλει να προστατεύσει ό,τι είναι σημαντικό μέσω της Παιδείας.

3. Να βρεις για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις μια συνώνυμη:

πιστοποιούν = …………………………………………………………………

ανιχνεύεται = ………………………………………………………………….

μεταβάλλεται = ……………………………………………………………….

θα συντελέσει = ……………….………………………………………………

συνιστά = ………………………………………………………………………

1^ο ΦΥΛΛΑΔΙΟ

Α. ΑΝΑΓΝΩΣΗ – ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Κείμενο: Το οικοπεδάκι του Θεού (απόσπασμα)

Ας δούμε αυτή τη χώρα απ’ τη μεριά του Θεού. Δηλαδή από ψηλά.

Με την πρώτη ματιά πάνω στο χάρτη, καταλαβαίνουμε αμέσως πως κάτι ήξερε Αυτός που το κράτησε για τον εαυτό του αυτό το οικοπεδάκι. Βλέπουμε αμέτρητα νησιά και νησάκια και βραχονησίδες σκορπισμένα στη θάλασσα, σαν σύμπλεγμα από δαντέλες κεντημένο πάνω σε γαλάζιο ύφασμα. Το πρώτο νησί που θα συναντήσουμε, καθώς ερχόμαστε από το νοτιά, είναι αυτό εκεί κάτω, το μακρουλό κι οριζόντιο. Διασχίζοντας το πέλαγος προς τα βόρεια, συναντάμε ένα πολύ μεγαλύτερο (αν και δεν ξέρουμε αν είναι κι αυτό νησί), κολλημένο στο κύριο οικόπεδο. Μοιάζει με πλατανόφυλλο που έπεσε στο νερό. Παραπάνω, μια μεγάλη χερσόνησος. Σε τούτη τη γη σημειώνονται πολλά χωριά και πόλεις, από τις οποίες η μεγαλύτερη απλώνεται στα γύρω βουνά και φτάνει ως τις θάλασσες. Είναι η πρωτεύουσα. Χαμηλώνουμε προς το κέντρο, ώσπου να ξεχωρίσουμε δύο κυρίαρχους λόφους. Ο πρώτος είναι καταπράσινος, μ’ ένα εκκλησάκι στην κορφή του. Απέναντί του ο άλλος δεν είναι παρά ένας γυμνός τεράστιος βράχος, πασίγνωστος σ’ όλο τον κόσμο από ένα μνημείο που ακτινοβολεί στην κορφή του και μοιάζει με κλουβί από μάρμαρο…

Δίπλα στη γη αυτή, και λίγο πιο πάνω, υπάρχει το τρίτο μεγάλο νησί. Θυμίζει κάποιο ζώο θαλασσινό, μάλλον ιππόκαμπο. Η ουρά του κολυμπάει μέσα στο βαθύ, σκουρόχρωμο πέλαγος, ενώ το κεφάλι του αναπαύεται στις ανοιχτόχρωμες αμμουδιές.

Χαμηλή πτήση. Θάλασσα ήρεμη. Ελαφρό αεράκι φυσάει, που φουσκώνει τα πανιά κι ανυψώνει τους γλάρους. Μια απέραντη ακτή ανηφορίζει καθέτως. Εδώ δεν υπάρχουν νησιά, ούτε λιμάνια. Πιο ψηλά σχηματίζεται ένας μεγάλος κόλπος, που στο βάθος του βρίσκεται η δεύτερη μεγάλη πόλη της χώρας. Δεξιότερα, τα δασωμένα βουνά κατεβαίνουν ως τη θάλασσα και σχηματίζουν τρία ακρωτήρια, που μοιάζουν με τα τρία δάχτυλα ενός γίγαντα. Σίγουρα αυτά τα βουνά θα διάλεγε ο Θεός για να χτίσει το εξοχικό του, καθώς διακρίνουμε κιόλας μερικά μοναστήρια μες τα δάση.

Π. Καλιότσος, Η σφεντόνα του Δαβίδ, εκδ. Πατάκη, 2001

Ερωτήσεις κατανόησης κειμένου

1. Το πιο πάνω απόσπασμα περιγράφει την Ελλάδα. Να αναφέρεις τέσσερις περιοχές που περιγράφονται, δίνοντας παράλληλα και σε ποια παράγραφο γίνεται αυτή η περιγραφή.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

           

2. Να υπογραμμίσεις λέξεις και φράσεις-κλειδιά που νομίζεις ότι αποδίδουν το νόημα του κειμένου.

3. Να γράψεις έναν πλαγιότιτλο για τη 2η και ένα για την 3η παράγραφο του κειμένου.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ, ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Να εντοπίσεις στο κείμενο και να αντιγράψεις:

ü  μία περίοδο με δύο προτάσεις που συνδέονται με παρατακτική σύνδεση

ü  μία περίοδο με δύο προτάσεις που συνδέονται με υποτακτική σύνδεση

Στη συνέχεια να μετατρέψεις την παρατακτική σύνδεση σε υποτακτική και αντίστροφα.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Από τις επιλογές που σου δίνονται για τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξεις τις σωστές.

Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με το ασύνδετο σχήμα, όταν:

α. συνδέονται με διάφορους συνδέσμους.

β. συνδέονται με μόρια και αντωνυμίες.

γ. παρατίθενται η μία δίπλα στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις.

Η υποτακτική σύνδεση είναι λόγος:

α. οργανωμένος και επεξεργασμένος.

β. αφηρημένος και ανοργάνωτος.

γ. επεξεργασμένος και ποιητικός.

Παρατακτικά συνδέονται μεταξύ τους:

α. κύριες με δευτερεύουσες προτάσεις.

β. μόνο κύριες με κύριες προτάσεις.

γ. κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με άλλες δευτερεύουσες προτάσεις του ίδιου είδους.  

3. Να γράψεις μια συνώνυμη λέξη για κάθε υπογραμμισμένη, χωρίς να αλλάξεις το νόημα των φράσεων:

1. Σε τούτη τη γη σημειώνονται πολλά χωριά και πόλεις. ……………………………….

2. Απέναντί του ο άλλος δεν είναι παρά ένας γυμνός τεράστιος βράχος. ……………………

3. ένα μνημείο που ακτινοβολεί στην κορφή του ………………………….

4. ενώ το κεφάλι του αναπαύεται στις ανοιχτόχρωμες αμμουδιές …………………………..

4. Στην τελευταία παράγραφο να βρεις τις συνδετικές λέξεις που υπάρχουν, καθώς και πώς λειτουργούν μέσα στο κείμενο.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Παρατηρήσεις:

Υπάρχουν τρία βήματα για τον χωρισμό των προτάσεων:

α. υπογραμμίζουμε τα ρήματα (όσα ρήματα, τόσες προτάσεις)

β. βρίσκουμε τους συνδέσμους που εισάγουν τις δευτερεύουσες προτάσεις

γ. αναζητούμε τους συνδέσμους που συνδέουν όμοιες προτάσεις, οπότε έχουμε παρατακτικό λόγο.

Η μεταγνώση ως εργαλείο στην εκπαίδευση

   Oι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες έχουν ανάγκη εξειδικευμένων προγραμμάτων τα οποία βασίζονται στην καλλιέργεια των διεργασιών σκέψης και της μεταγνωστικής επάρκειας (Τζουριάδου, 2008: 17). Θεωρείται πια δεδομένο ότι η ανάπτυξη και η βελτίωση της σκέψης είναι ένας από τους βασικούς στόχους της σύγχρονης εκπαίδευσης.
  Ο David Perkins (2003) υποστηρίζει ότι, για να μάθουμε στα παιδιά να σκέφτονται, θα πρέπει να τα βοηθήσουμε με τον ίδιο τρόπο που τα βοηθάμε να μάθουν κάποιο άθλημα ή να χορεύουν: δείχνοντάς τους «πώς» και δίνοντάς τους την ευκαιρία να εξασκηθούν. Με άλλα λόγια, μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά να σκέφτονται και να αποκτήσουν επίγνωση του τρόπου σκέψης τους, κάνοντας τις γνωστικές λειτουργίες, στρατηγικές και στάσεις που αποτελούν τη σκέψη (Ματσαγγούρας H., 2002: 82) ορατές με διάφορους τρόπους.

Αν και οι νοητικές διεργασίες δεν είναι ορατές, μπορούν να γίνουν αντικείμενο στοχασμού και διαλόγου μέσα από τη γλώσσα. Η σχέση της γλώσσας με τη σκέψη είναι γνωστή (Vygotsky, 1987). Με άλλα λόγια, οι συζητήσεις και οι διάλογοι που πραγματοποιούνται μέσα στην τάξη κατά τη διάρκεια των μαθησιακών δραστηριοτήτων «εμποδίζουν ή επεκτείνουν το νοητικό δυναμικό που διαθέτουν οι μαθητές», καθώς η δομή της ομιλίας (discourse) και το λεξιλόγιο του εκπαιδευτικού όχι μόνο κατευθύνουν την προσοχή τους σε συγκεκριμένες γνωστικές λειτουργίες αλλά και τους βοηθάνε να αποκτήσουν «τρόπους χρήσης της γλώσσας για να [σκέφτονται] και να [επικοινωνούν]» (Mercer N., 2000: 94, 103). 

Αναμφισβήτητα, η μεταγνωστική προσέγγιση στοχεύει στην ανάληψη εκ μέρους του μαθητή μεγαλύτερης ευθύνης για τη μάθηση φτάνοντας στην ανεξαρτησία, όπου μόνος του πια να μπορεί να ελέγχει με επιτυχία τη μάθησή του (Petty, 1998; Claxton, 1999). 

Ως τρόποι καλλιέργειας των μεταγνωστικών δεξιοτήτων θεωρούνται τα παρακάτω:

• παροτρύνουμε το παιδί να σκέπτεται δυνατά,
• στρέφουμε την προσοχή του στην κατανόηση του πώς σκέπτεται και τι προβλήματα αντιμετωπίζει μέσα από τη διάκριση των περιορισμών που θέτει κάθε θέμα,
• ζητούμε όχι μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και τον τρόπο σκέψης –τη διαδικασία /στρατηγική,
• διδάσκουμε τρόπους – στρατηγικές προσπέλασης των δυσκολιών,
• εντάσσουμε το κάθε θέμα στα ομοειδή του και προτείνουμε κοινά βασικά κλειδιά,
• ενθαρρύνουμε το μαθητή να υποβάλλει ερωτήσεις πριν – κατά – μετά την επεξεργασία του θέματος,
• βοηθούμε το μαθητή να «βλέπει» ολότητες, συνέχειες, σχέσεις, διαφορές, αλληλουχίες,
• καθιστούμε τους μαθητές ενήμερους για τα κριτήρια αξιολόγησης.

Για να αυξηθεί η αυτοαποτελεσματικότητα του μαθητή, χρειάζεται να διδαχθεί και κάποιες στρατηγικές, καθώς και το πού, το πότε και γιατί τις χρησιμοποιούμε (Zimmerman & Rosenthal, 1974). 
  Είναι αναγκαίο να γνωρίζει τόσο πώς έλυσε το πρόβλημα (συνειδητοποίηση της στρατηγικής που εφάρμοσε) όσο και γιατί πιστεύει ότι το έλυσε σωστά (επίγνωση της καταλληλότητας της στρατηγικής). Αυτό μπορεί να γίνει με τη βοήθεια ερωτήσεων όπως «Πώς έλυσες αυτό το πρόβλημα; Τι έκανες; Ποια στρατηγική χρησιμοποίησες;», «Γιατί μετά τις διορθώσεις που έκανες το κείμενο είναι καλύτερο;», «Πώς ξέρεις ότι η στρατηγική που χρησιμοποίησες είναι η κατάλληλη;», «Το κόλπο αυτό δουλεύει και στα άλλα προβλήματα που συναντήσαμε σήμερα; Ναι ή όχι και γιατί; Στο επόμενο πρόβλημα μπορείς να το χρησιμοποιήσεις;». 
  Με αυτόν τον τρόπο ο μαθητής αφενός θα καταλάβει πως η επίδοσή του εξαρτάται από την προσπάθειά του και την κατάλληλη χρήση των στρατηγικών και αφετέρου θα εξοικειωθεί με τη χρήση τους (Boekaerts, 2002). Όποτε ένας μαθητής χρησιμοποιεί μια στρατηγική, ο δάσκαλος πρέπει να την επισημαίνει και να την κατονομάζει. Τέλος, αν ένας μαθητής δεν μπορεί να βρει ποια στρατηγική πρέπει να χρησιμοποιήσει, του την επισημαίνουμε (Schunk, 2003∙ Walker, 2003∙ Woolfolk, 1998∙ Zimmerman, 2000).

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Bidell, T. (1988). Vygotsky, Piaget, and the dialectic of development. Human
Development, 31, 329-348.

Boekaerts, M., (2002). Motivation to learn. Brussels: International Academy of Education.

Bruner, J. (1996). The culture of education. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Butler, D. L. (1998-b). In search of the architect of learning: A commentary on scaffolding as a metaphor for instructional interactions. Journal of Learning Disabilities, 31, 374-385.

Claxton, G. (1999) Wise up: the challenge of lifelong learning. London: Bloomsbury.

Dornyei, Z. (2001a). Teaching and Researching Motivation. Harlow: Longman.

Dornyei, Z. (2001b). Motivational Strategies in the Language Classroom. Cambridge University Press.

Efklides, A., & Vauras M. (1999) (Eds). Metacognitive exreriences and their role in cognitic, Europe Journal of Psychology of Education, XIV (4).

Laughlin, P.R., & Ellis, A.L. (1986). Demonstrability and social combination processes on mathematical intellective tasks. Journal of Experimental Social Psychology, 22, 177-189.

Lipman, M. (2006). Η σκέψη στην εκπαίδευση. Αθήνα: Πατάκης.

Maslow, A. H. (1962). Toward a psychology of being. Princeton, NJ: Van Nostrand.

Mercer, N. (2000). Η συγκρότηση της γνώσης. Γλωσσική αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Perkins, D. (2003) Making thinking visible.

http://www.newhorizons.org/strategies/thinking/perkins.htm

Pressley, M., & Wharton-McDonald, R. (1997). Skilled comprehension and its development through instruction. School Psychology Review, 26(3), 448-466.

Petty, G. (1998). Teaching Today. 2nd Edition. Stanley Thornes (Publishers) Ltd. Cheltenham.

Schunk, D. H., (2003). Self-efficacy for reading and writing: influence of modeling, goal setting, and self-evaluation. Reading and Writing Quarterly, 19, 159-172.

Vauras, M. (1998). Αντίσταση στην παρέμβαση: Δουλεύοντας με μαθητές που έχουν μαθησιακές δυσκολίες και ευπάθεια κινήτρων. Στο Α. Κωσταρίδου-Ευκλείδη (Επιμ. Έκδ.), Τα κίνητρα στην εκπαίδευση (σσ. 139-155). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (Μετάφραση: Ελ. Γωνίδα).

Vygotsky, L. S. (1987). Thinking and speech. In R. Rieber & A. Carton (Eds.), The collected works of L.S. Vygotsky. Vol. 1. Problems of general psychology. New York: Plenum.

Walker, B. J., (2003). The cultivation of student self-efficacy in reading and writing. Reading and Writing Quarterly, 19, 173-187.

Woolfolk, E. A. (1998). Educational Psychology (7th ed.). Boston: Allyn and Bacon.

Zimmerman, J. B., Rosenthal, L. T., (1974). Observational learning of rule-governed behavior by children. Psychological Bulletin, 81, 29-42.

Zimmerman, J. B. (2000). Self-efficacy: an essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82-91.

Κωσταρίδου- Ευκλείδη, Α. (1998). Τα κίνητρα στην εκπαίδευση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (1999). Ψυχολογία Κινήτρων. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Κωσταρίδου – Ευκλείδη, Α. (2005). Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτορρύθμιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2002). Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας, Α’, Θεωρία της Διδασκαλίας, Gutenberg.

Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2002). Στρατηγικές διδασκαλίας. Η κριτική σκέψη στη διδακτική πράξη. Αθήνα: Gutenberg.

Τζουριάδου, Μαρία (2008). Προσαρμογές Αναλυτικών Προγραμμάτων για Μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες. Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Η έκφραση των μαθητών και μαθητριών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

   Η έκφραση ιδεών προϋποθέτει την καλή γνώση και χρήση της γλώσσας σε όλα τα επίπεδα: γραμματικά, συντακτικά, λεξιλογικά, σημασιολογικά. Η γλώσσα, όμως, ως πανανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη σκέψη. Δεν νοείται γλώσσα χωρίς σκέψη και σκέψη χωρίς γλώσσα. Άρα, προκειμένου να βελτιωθεί η γλώσσα, είναι αναγκαίο να βελτιωθεί πρώτα η σκέψη ή, καλύτερα, ο τρόπος σκέψης.
     Φυσικά και πρέπει οι μαθητές να εξασκούνται στη γλώσσα με ασκήσεις που περιλαμβάνουν όλα τα γραμματικο-συντακτικά φαινόμενα. Όμως, οφείλουμε να τους διδάξουμε και το γιατί. Γιατί τους είναι χρήσιμη η γλώσσα; Αυτό δεν το έχουν συνειδητοποιήσει. Από εκεί ξεκινάει και το πρόβλημα. Απαξιώνουν το μάθημα της γλώσσας, όπως και τα περισσότερα μαθήματα. Μήπως πρέπει να τους πείσουμε ότι το μάθημα αξίζει; Μήπως πρέπει να κάνουμε το μάθημά μας πιο ελκυστικό στα παιδιά; Οπωσδήποτε ναι. Γιατί έτσι θα καταλάβουν ότι η γνώση είναι σημαντική. Επιμένω σε αυτήν την πεποίθηση, γιατί πολλά παιδιά δείχνουν απίστευτη αντίσταση και άρνηση στη μάθηση. Δεν θα εξετάσω εδώ τα αίτια αυτής της στάσης των μαθητών. Ίσως σε άλλη δημοσίευση.
      Όσον αφορά στη βελτίωση της έκφρασης, αυτή μπορεί να επιτευχθεί αρχικά σε προφορικό επίπεδο. Ο διάλογος, λοιπόν, μέσα στην τάξη είναι ευεργετικός για τα παιδιά σε πολλούς τομείς. Διάλογος, όμως, ουσιαστικός. Όχι φλυαρία. Πρώτα-πρώτα, ο διάλογος δίνει τη δυνατότητα στο κάθε παιδί να εκφράσει την άποψή του. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να έχει προετοιμάσει και οργανώσει τη σκέψη του. Επίσης, προκειμένου να πείσει για την ορθότητα της άποψής του, χρειάζεται να διατυπώσει λογικά επιχειρήματα. Μια καλή επιχειρηματολογία απαιτεί πρώτον καλή χρήση της γλώσσας, δεύτερον κριτική σκέψη και τρίτον γνώση του θέματος.
         Όλα αυτά μπορεί να τα πετύχει ένας μαθητής, όταν τα διδάσκεται, ενώ παράλληλα τα χρησιμοποιεί. Δηλαδή χρησιμοποιώντας τη γλώσσα σταδιακά βελτιώνει την έκφρασή του. Σκεπτόμενος τρόπους τεκμηρίωσης της άποψής του εξελίσσει την ίδια του τη σκέψη. Και εμβαθύνοντας στο θέμα του διαλόγου και ακούγοντας τις άλλες απόψεις εμπλουτίζει τις γνώσεις που ήδη είχε.
      Μέσα από την «τριβή» και την εμπειρία τελικά έχει οικοδομήσει τις γνώσεις που απέκτησε. Είναι, βέβαια, μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο αλλά και προσωπική προσπάθεια από μέρους των μαθητών. Άλλωστε, η μάθηση είναι προσωπική υπόθεση. Το τι θα μάθει ο καθένας εξαρτάται από τον ίδιο.

Εγώ και ο Άλλος

            Είναι, αλήθεια, δυνατόν να είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι; Ακόμα και οι δίδυμοι που φαινομενικά είναι πανομοιότυποι επί της ουσίας μπορούν να είναι διαμετρικά αντίθετοι. Υπάρχει περίπτωση μια κοινωνία να έχει εξέλιξη, όταν τα μέλη της είναι ομοιογενή; Η απόλυτη ομοιογένεια σημαίνει στασιμότητα. Πώς μπορεί μια τέτοια κοινωνία να εξελιχθεί, όταν τα μέλη της έχουν τις ίδιες δυνατότητες και ικανότητες; Ίδιες όχι μόνο σε ποσότητα ή ποιότητα αλλά κυρίως σε περιεχόμενο. Όταν όλοι προσφέρουν ακριβώς το ίδιο και τίποτα διαφορετικό, η εξέλιξη δεν μπορεί να συνεχιστεί. Κάπου σταματά. Εδώ, όμως, ο άνθρωπος έχει αποδείξει το αντίθετο. Κατάφερε όλα όσα έχει κατακτήσει λόγω της διαφορετικότητας του καθένα ξεχωριστά. Η διαφορετικότητα είναι η κανονικότητα. Και ο Άλλος είναι διαφορετικός. Μέσα από τον Άλλο μαθαίνω το Εγώ. Μέσα από την ετερογνωσία φτάνω στην αυτογνωσία. Άρα, τον χρειάζομαι τον Άλλο, για να είμαι Εγώ.
              Μέσα από τον Άλλο και τη διαφορετικότητά του επέρχεται η ισορροπία και η αρμονία. Και αυτό ισχύει σε όλες τις κοινωνίες, όλες τις εποχές, σε όλα τα περιβάλλοντα. Βεβαίως, ισχύει πρωταρχικά στο σχολικό περιβάλλον. Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό από το άλλο. Έχει άλλες ικανότητες, ταλέντα, ιδιαιτερότητες. Το κάθε παιδί αποτελεί κομμάτι του ίδιου παζλ. Χρειάζονται όλα τα κομμάτια, για να είναι ολοκληρωμένο. Όλα τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται σε ένα σχολείο, ένα σχολείο για όλους. Και μπορούν όλα τα παιδιά να μάθουν. Το καθένα με τον τρόπο του. Αυτόν τον τρόπο καλούμαστε να εντοπίσουμε ως εκπαιδευτικοί και να τον διδάξουμε στους μαθητές και τις μαθήτριές μας. Σε ένα κλίμα συνεργασίας και όχι απλά σεβασμού αλλά και εκτίμησης του διαφορετικού. Οφείλουμε, λοιπόν, να διδάξουμε στα παιδιά μας πώς να αξιοποιούν προς όφελός τους τη γνώση που μπορούν να αποκομίσουν από τον Άλλο.